volum

 W pierwszym polskim zbiórze prawa stanowionego, zawierający zapis wszystkich przywilejów królewskich i konstytucji sejmowych w latach 1347 - 1793  odnalazłem pod Manifestem I z 17. kwietnia 1763 r. podpis m.in. Józefa Zbaraszewskiego (t. VII, str. 186).

 

Volumina Legum (łac. Volumina Legum. Leges, statua, constitutiones et privilegia Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae.Omniumque provinciarum annexarum, a commitiis visliciae anno 1347 celebratis usque ad ultima regni comitia - Prawa, konstytucye y przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od seymu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego seymu).

Dzieło to powstało z inicjatywy biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego. Rozpoczęli oni pracę nad chronologicznym i pełnym wydaniem polskich praw. Pierwszy tom wydano tuż przed sejmem w Warszawie 18 września 1732. Pierwsze sześć tomów, zawierających prawa uchwalone do 1736, opracował i wydał w latach 1732-1739 pijar Stanisław Konarski. Tom VII i VIII wydali w 1782 pijarzy.

volumina

My Senatorowie, Ministrowie, Dignitarze, Urzędnicy Ziemscy, Grodzcy, y szlachta W. X. Lit. z Woiewodztw y Powiatow na ufundowanie Trybunału Głł. W. X. Lit. zgromadzeni, przed Bogiem wszystkie skrytości serc ludzkich przenikaiącym, przed Nayiaśnieyszym Krolem IMcią Panem naszym Miłościwym, y całą Rzecząpltą oświadczamy się y manifestuiemy się o to: iż doświadczaiąc po tyle kroć na wielu Seymikach bezprawia, wiolencyi y kryminałow y na funduiących się Trybunałach varios abusus et legum convulsionesprzez niedopuszczenie dobrze obranych, a przez przypuszczenie do przysięgi, y utrzymanievi et armis przeciwko prawom wolnemu głosowi y manifestom illegitime nominowanych, y na potaiemnych zchadzkach, a częstokroć ze dwoch rozdwoionych iednego Woiewodztwa czyli Powiatu Seymikow, dowodnie scyssyą y niezgodę obywatelow pokazuiących, pro libitu et arbitrio funduiącey Trybunały iuryzdykcyi wybranych Deputatow, a ztąd w Trybunałach niesprawiedliwość, na honorze y substancyi uciskow, na ostatek pod czas sądzącey się teyże naywyższey iuryzdykcyi per impunitatem co raz bardziey pomnażaiących się okropnych excessow, wszystkie te intima każdego z obywatelow przerażaiące praw przestępstwa, iako też bespieczeństwa publicznego zgwałcenia, a iż w szkodliwey znosiliśmy cierpliwości, zachowuiąc spokoyność wewnętrzną, y osładzaiąc sobie has amaritudines miłym y sprawiedliwym Iego Krolewskiey Mci P. n. M. Panowaniem, a częstokroć oycowskim Iego włożeniem się do ucalenia praw y wolności, na funduiących się Trybunałach, z ufnością, że kiedyżkolwiek wylewaiąca się z brzegow ambicya y zuchwałość, cierpliwością naszą przekonane będą. Lecz gdy ani łaskawe nad dobrem publicznym pieczołowanie I. K. Mci P. n. M. ani cierpliwość nasza z nadzieią poprawy złączona, wezwyczaionych do zgwałcenia praw, y do wynoszenia się nad rownemi umysłow, do słuszney miary y sprawiedliwości przyprowadzić nie mogły, owszem wyniosłość myśli, iakby z osądzonego w nas de libertate et aequalitate niedbalstwa, ad contempum legum y na szkodę publiczną pomnożyły, kiedy Xiążę IMć Woiewoda Wileński, sprowadziwszy liczne rozmaitego zaciągu żolnierstwo zgromadzone, trzyma dotąd w tymże mieyscu y po przedmieściach, z podniesioną bronią y armatami iakoby przeciwko nieprzyiacielowi wiary S. lub oyczyzny uzbroione, izbę sadową żołnierstwem nadwornym y armatami osadził. Nie mogąc iuż daley znosić takowego dla praw, swobod, y rowności ciężaru, szukamy przez ten nasz manifest y y oświadczenie sie in publico, vulnerum medelam, w dobrotliwym I. K. Mci P. n. M. sercu y y opatrzności, aby raczył zwierzchnością y powagą swoią tamę położyć tym wszystkim gwałtownościom, dla utrzymywania w dawney mocy y uszanowaniu praw y swobod naszych, oraz zachowania powszechney sprawiedliwości, y szczegulnego bespieczeństwa honoru, życia y substancyi każdego z obywatelow. Ktore użalenie się nasze ażeby wszystkim wspołobywatelom wiadome było, one ad acta publica podaliśmy. Dan w Wilnie roku tysiąc siedmset sześćdziesiąt trzeciego miesiąca Kwietnia siedemnastego dnia.

legumŹródło: Volumina legum: Przedruk Zbioru praw staraniem XX. pijarów w Warszawie od roku 1732 do roku [1793], Tom 7, s. 67.